Bildiğiniz üzere internet başlangıcından beri durdurulamaz bir hızla ilerliyor. Bugün geldiğimiz noktada
Web 2.0 ile birlikte tamamen kişisel odaklı, hayatı kolaylaştıran siteler interneti domine etmekte. Örneğin şu an bu yazıyı okuduğunuz ortam (blog) buna çok güzel bir örnek. Senelerdir insanların kendilerini ifade edebilmek için uğraştıkları bir dünyada internet çok güzel olanaklar sunmakta. Web 2.0 ise tüm bunlara ek olarak insanlara her tür bilgiye anında ulaştırmanın yanında o bilgiye ortak olabilme imkanını sağlamakta. Kısaca interneti daha demokratik bir ortam haline getirmekte.
Web 2.0'ın kelime olarak kullanımı
2004 senesinde başlamış olsa da, kelimenin bahsettiği şey
1999 senesine ve hatta birkaç sene evvelsine dayandırılabilir. Gelişimine bakacak olursak, 1999 senesinden itibaren web 2.0 alanında hali hazırda yanına yaklaşamayacak örnekler verildiğini görebiliriz. Yazımızın amacı da zaten bu örnekleri ve Web 2.0'ın ne olduğunu anlatabilmek.
Web 2.0 sözlük anlamı olarak kullanıcıların ortaklaşa bilgi birikimi yaratmalarıyla ortaya çıkan bileşenlere verilen isim. Bildiğiniz gibi eskiden kişisel bazlı sitelerde kişinin kendi istekleri doğrultusunda değiştirdiklerinden siz sadece size verilenle yetinmek durumunda kalıyordunuz. Şimdi ise etkileşimli olarak sizin de müdahil olduğunuz (kah yorum, kah girdi yolu ile) bir sistem mevcut.
Web 3.0 bizlere neler sunacak şimdilik tam olarak bilemesek de bu haliyle İnternet'in çok yol katettiğini söylememiz pekâla mümkün.
İsterseniz şimdi genel olarak bu tarz sitelere bir bakış atalım.
1) imdb.comImdb başlangıç olarak kişisel bir film veritabanı projesi olup 1990 senesinin ekim ayında
Col Needham tarafından oluşturuldu. O sıralar web 2.0 örneği sayılmazdı elbetteki. Kişisel tarzda bir siteydi. Sonraları buna gösterilen ilgi üzerine siteye belirli kişilerin film verileri girmesine izin verildi. Birgün bir toplantıda
Jeff Bezos (
Amazon.com'un CEO'su) Col Needhamla karşılaşır. Film satışıyla da uğraştıklarından böyle bir database'in işlerine çok yaracağını belirtir. Gel zaman git zaman amazon.com ile imdb.com ortak haline gelir. Şu an amazon.com imdb'nin sahibi durumundadır. Site dünyanın en çok ziyaret edilenler listesinde ilk 20 içinde bulunmakla birlikte ortalama 3 milyon kullanıcı ve 1 milyona yakın filmin bulunduğu bir arşive sahiptir. Sitenin son yıllarda geçirdiği değişimle birlikte üyeler site içinde yer alan neredeyse her tür veriyi düzeltebiliyorlar. Wikipedia gibi oluşumların tersine burada bilgiler önce çalışanlar tarafından kontrol edilip ondan sonra düzeltme yapılmaktadır. Ayrıca forum sayfaları üzerinden filmler, oyuncular, yönetmenler, senaristler ve firmalar hakkında yorumlarda bulunmak da mümkün. Dünyanın en çok ziyaret edilen sitelerinden birisi olmasına bu haliyle pekâla şaşmamak gerekir. Gece gündüz uyumayan bir dev halinde şu anda imdb ve kullanımı tamamen ücretsiz halde (ücretli kısımla birlikte oyuncuların adresleri dahil birçok şeye ulaşmak mümkün fakat profesyonel olarak ilgilenmiyorsanız üye bile olmanıza gerek yok siteye).
2) sozluk.sourtimes.org1999 senesinin şubat ayının 15'inde bir sevgiliye sevgililer günü armağanı olarak
Sedat Kapanoğlu tarafından ortaya çıkartılmıştır. Ortaya çıktığı ilk zamanlarda bile Web 2.0'ın güzel bir örneği olduğu söylenebilir. Hatta bu iddiayı daha da ilerletip Web 2.0'ın Türkiye ve dünyadaki ilk örneklerinden birisi olduğunu söyleyebiliriz. Zira ortaya çıkışından beri tamamen kullanıcılar tarafından oluşturulan bir içeriğe sahip olan site, çizgisini kaybetmeden ilerlemeye devam etmektedir. Dünya üzerinde ziyaret edilen tüm siteler arasında ilk 1500 içinde yer aldığı tahmin edilmektedir (kaynakça pek güvenilir olmasa da
alexa.com). Türkiye'de en çok ziyaret edilen siteler arasında ilk 50 içinde yer aldığı ise kesin bir bilgidir. Sitenin en çok eleştirilen yanlarından birisi üyeliklerin belirli zamanlarda bazen bazı şartlara bağlı olarak gerçekleştirilmesi olsa da bu ortamın bu kadar elle tutulur şeyler sunabilmesini sağlamaktadır. Şu anda üzerinde her sene alınan yazarlara kaçıncı sene alındılarsa o yılla ilgili olarak nesil denilmekte olup, çok az da olsa 9. nesil yazar alımı yapılmıştır. Bu yazarların moderatörlerin (sitenin içerik bekçileri) yakinimdir hamili kartı verdikleri neredeyse doğrulanmıştır. Hali hazırda normal
yazar (suser) üyeliği almayan site dahil olabilmeniz adına oy verebilme ve bazı servislerinden yararlanabilme imkanı sunan "
Okur" hesapları almanıza olanak sağlamaktadır. 10. Nesil yazarların bu Okurlar içinden alınacağı tahmin edilmektedir ve fakat
ek$i sözlük sürprizlerin mekanı olduğundan bununla ilgili bir kesinlik mevcut değildir. Hele ki 6. nesil alımları sonrası yaşananlar gözönüne alınacak olursa altyapıyı sağlamadıkça toplu alım yapılmayacağı tahmin edilebilir. Belli de olmaz, hepimize bir sürpriz yapabilirler belki?
Sitenin ilginç yanlarından birisi de içinde yer alan yan-siteleri. (Daha evvel birçoğu
mengus tarafından hazırlanmaktaydı bir sorun sonucu tüm eski dosyalar uçtuğundan kendi çabalarıyla bazı yazarlar tekrar bu güzel olayı hayata geçirdiler)
Sub-etha olarak adlandırılan bu siteler şu an için şunlardır;
ek$i sozluk sub-etha network
(Yapımcı: compumaster)
Sourlemonade; yazarlara özel olup, yazarların tüm entrylerini yedekleyebilmelerini sağlağan bir site. Size *.xml bir dosya içersinde o an yazılmış olarak bulunan entryleri vermektedir.
(Yapımcı:
ssg)
Ek$i Sözlük Cpu Power; ek$i sözlük'ün işe yarama aparatı. Aids ve çeşitli konularda yapılan araştırmalara yardımcı olabilmek için resme veya
buraya tıklayabilirsiniz. Yazar olmanıza gerek yoktur.
(Yapımcı:
6degreesunder & carmilla)
Limon; Yazarlara özel bir bölüm, zirve olarak tabir edilen her türlü etkinlikle ilgili bilgi alınabilecek bir yer. Buradan etkinlikler hakkında yorum yapabilir, resimlere bakabilir ve daha birçok şeyi yapabilirsiniz ve fakat başta belirttiğim gibi yazar olmanız gerekiyor bunu yapabilmek için.
(Yapımcı:
tolginho, y3k & ed)
Ek$i sözlük birinci pazar ligi; Sözlük yazarlarına ve bazı ayrıcalıklı kişiye özel bölüm. ek$i sözlük yazarlarının kurmuş olduğu takımların yaptıkları maçların skorları ve daha birçok haberi buradan görüntüleyebilirsiniz. Dışarıdan gelen kullanıcılara da belirli bölümleri açıktır. Resme tıklayarak o sayfaya gidebilirsiniz.
(Yapımcı:
malezya plantasyon tiki & atrin & djnr) (Şu anda kapalı durumda)Ek$i Müze; bir süredir kapalı olan sözlükte durması sakıncalı veya silinmiş olan ama bir şekilde herkesin görmesi/görüp gülmesi gereken entrylerin yaşam mekanı. Yakın zamanda geri gelmesini beklemekteyiz.
(Yapımcı:
thalamus)Ek$ibition; Sadece yazarlara açık olan bir bölüm olup yazarların çekmiş oldukları resimleri veya tasarladıkları her tür şeyi sundukları yerdir. 1 sene olmadan resimlere tıklama sayısı
bir milyonu geçmiş bir yerdir. Çok yerinde
Ajax ve
Css kullanımlarına sahip güzel bir site. Keşke dışarıdan da kullanıcılar görebilme şansına sahip olsaydı.
(Yapımcı: compumaster)Ekşi duyuru;
herkese açık bir müessese. Aklınıza takılan soruları sorabileceğiniz, elinizden çıkartmak istediğiniz şeyleri satabileceğiniz, yazarlardan yanıtlar alabileceğiniz güzel bir mekan. Tasarım olarak gayet sade ve güzel bir örnektir. Resme ve buraya tıklayarak siteye ulaşabilirsiniz.
(Yapımcı: disq & rotten)
Ek$i sözlük yazarları tarafından hazırlanan programlara sahip online radyo istasyonu. Herkese açık olması ve gayet kaliteli müzik sunmasıyla ilgi çekici bir yan-tam ürün. Resme veya
buraya tıklayarak siteye erişebilir ve radyoyu dinlemeye başlayabilirsiniz.
3) wikipedia.org (tr.wikipedia.org)15 Ocak 2001 tarihinde
Larry Sanger ve
Jimmy Wales tarafından kurulan bir internet sitesi. Hoş buraya sadece bir internet sitesi demek ayıp olabilir. Zira içersinde gerçekten ansiklopedik bilgiler içeren 3 milyon civarı bilgi bulunmaktadır. Wikipedia ismi, Hawaii dilindeki "wiki wiki" hızlı manasına gelen kelime ile, eski Yunanca da kapsamlı eğitim sistemi adına gelen Pedia kelimelerinin birleşiminden oluşturulmuştur. Şu an yönetimi
Wikipedia şu anda yüzlerce dilde (250), yüzbinlerce madde içeren bir bilgi yığını. Yılda ortalama 2 Milyon dolar masrafı olan bu oluşum tamamen ücretsiz olarak hizmet vermeye çalışan Wikipedia Project Kurumu tarafından idare edilmektedir. Senelik masraflarını kullanıcılarından bağışla toplamaya çalışmakta olup, geçtiğimiz sene bu seneye (2007) ait masrafların tamamını toplamışlardır (1,9M $ civarı).
Çoğu kurum, üniversite, teknik ve doğru bilgiye ihtiyacı olan kurumlar tarafından kullanılmakta olup, referans olarak belirtilebilmektedir. Web 2.0 'ın tüm marifetlerine sahip olan bu oluşum, tamamen kullanıcı bazlı sitelerin de en önemlilerindendir. Zira burada başkasının yazdıklarını da anında değiştirme (Edit) şansınız var. Diğer örneklerden onu ayıran en büyük etken de bu.
Yine Wikipedia Projesi Kurumu tarafından yürütülmekte olan onlarca yan projeden birisi ise dışarıya
MediaWiki desteği de vermektedir.
WikiPedia'yı daha iyi anlayabilmek için şunu söylemek yeterli olur tahminimce. Evlerimizde bulunan 40 ciltlik Ansiklopediklerdeki bilgiler dahil, onlardan daha güncel ve daha çok şeyi sadece bir tık uzağımızda bizlere tamamen ücretsiz olarak sunmaktadırlar!
Aşağıdaki liste, 24 Nisan 2007 itibariyle 100,000 üzerinde maddesi olan Vikipedilerin listesidir.
- İngilizce (1,752,455)
- Almanca (571,605)
- Fransızca (487,833)
- Lehçe(polonya dili) (374,515)
- Japonca (359,505)
- Hollandaca (296,258)
- İtalyanca (283,085)
- Portekizce (255,936)
- İspanyolca (228,991)
- İsveçce (198,418)
- Rusça (171,608)
- Çince (124,995)
- Fince (110,700)
- Norveççe (109,900)
..
Türkçe (75,000+)
Daha ayrıntılı wikipedia bilgisi alabilmek için lütfen
tıklayınız. Tüm Vikipedist dostlara emekleri için buradan da teşekkür ederim.
4) Blogger.com1999 senesinde
Pyra Labs tarafından oluşturulmuş ilk Blog servis sağlayıcısı ve şu anda bulunduğunuz ve bu yazıyı okuduğunuz yer.
Blog dediğimiz şeyi aslen tam olarak
Weblog kelimesinden geliyor olup, Türkçesi
Web Günlüğüdür. Tüm kişilere çok kolayca ve zahmetsizce kendilerini veya istedikleri herhangi bir şeyi anlatma imkanı tanıması vesilesiyle günümüzde en çok kullanılan servislerden birisi haline gelmiştir.
Bu gelişimin farkında olan
Google Inc. 2003 Şubat'ında Pyra Inc.'i dolayısıyla Blogger.com'u fiyatı açıklanmayan bir bedele satın almıştır. 1 sene sonrasında Pyra Lab kurucusu
Evan Williams Google Inc.'den ayrılmıştır. Daha sonraları Google'ın
Picasa'yı satın alıp onun içindeki
Hello özelliğiyle birlikte bu programı kuran kullanıcılarına direkt olarak Blogger'a resim ekleme gibi özellikler sunmuştur.
2006 senesinde tamamen marjinal değişikliklerle birlikte
CSS olayına yeni boyut katan Blogger beta test yayınına başlamıştır. 2007'nin Şubatında test yayını sona ermiş ve tam olarak çalışmaya başlamıştır. Beta test yayınının bitmesi akabinde desteklenen diller onları bulmuştur. Bu dillerden birisi de
Türkçe'dir. Blogger şu anda yardım sayfalarının bir bölümü hariç tamamen Türkçe arayüzle kullanılabilmektedir.
Kişisel web sitesi hazırlamayı bu kadar kolay hale getiren bu hizmetten ötürü dünyada ilk olmasının verdiği reklam payıyla birlikte (aynı zamanda Google'ın insanları yönlendirmesiyle) Dünya üzerindeki en çok yayım yapan ve tıklanan WebBlog servisi durumundadır.
Tahmini kullanıcı sayısının 2 milyonu aştığı tahmin edilmektedir. Günde ortalama 18 Milyon kere tıklandığı da bazı kaynaklarca verilmektedir.
5) Google bileşenleriİnternet devi Google'ın sunduğu hizmetlerin çoğunu web 2.0 olarak nitelendirebiliriz. Zaten Web 2.0'ın ortaya çıkış sebeplerinden birisi de Google Inc. sayılabilir. Arama motorundan günümüzdeki haline geçene kadar eklediği servislerle İnternet olayına farklı bir boyut katan bu firmanın tüm hizmetlerini
şu adresten görebilmek mümkün.
Bunların en önemlilerini kısaca özetleyecek olursak;
-
Gmail:İlk ortaya çıktığı zamana kadar mail kontrol etmek gayet normal bir aksiyonken, Gmaille birlikte Mailleri kontrol etmek aynı zamanda İnterneti kontrol etmek manasına geldi. İlk başlarda 1 Gb kota gibi o zamana çok nadir (az kullanıcılı) bir kotayla tüm müşterilerine hizmet vermeyi taahhüt ettiler. Daha sonraları hiç dolmayan bir Mail sunucusu haline geleceklerini söylediler. Şu anda 2,6 Gb dan büyük bir kota ile bizlere E-posta hizmeti vermekteler. Kota yazılan bir kodla her saniye artmakta olup bu artış hızı günümüzde bir miktar düşmüş olsa da hızlı, kolay ve anlaşılır arayüzü ise çok fazla şey sunmakta. En büyük artılarından birisi ise hiç kuşkusuz neredeyse her dilde hizmet verebilmesi ve diğer Google hizmetleriyle anında bağımtılandırılabilmesi.
Bir Gmail adresi alıp tüm google hizmetlerinden yararlanabilmeniz mümkün. Şu anda üye alımları açık durumdadır. (İlk açıldığında yalnızca davetiye sistemiyle üye kabulü yapmaktaydılar).
-
Blogger (Bir üstteki maddede anlatılmıştır)
-
Google Earth: Aslen web 2.0 'ın direkt olarak konusu olmasa da, çığır açan uygulamalardan birisi. Google Earth yine diğer birçok Google hizmeti gibi devşirme bir hizmet. İnternet üzerinden uydudan çekilen fotoğrafları kullanarak ülkeleri, şehirleri, semtleri, mahalleleri, caddeleri, sokakları ve hatta evleri görebilmenize olanak sağlayan bir sistem. Belirli hizmetleri ücretli olsa da normal bir kullanıcı için yeterli olabilecek kadarı tamamen ücretsizdir.
-
YouTube: Devşirme bir Google hizmeti daha. 1,5 Milyar $ verilerek satın alınan sistem kullanıcılarına video yükleme şansı tanımakta. Belirli kurallar dahilinde her türlü videoyu tüm dünya ile paylaşabilme şansına sahipsiniz.
-
Google Docs: İnternet üzerinde tüm belgelerinizi saklamak, yeni dökümanlar hazırlamak ister miydiniz? Hatta isterseniz Tablo hazırlayın (
Excel) Bunların hepsi Google'ın bu hizmeti sayesinde mümkün. İnternet olan her yerden bu dosyalarınıza erişmek onları bilgisayarınıza indirmek. Zamanında hayal gibi görünen bu uygulama şimdi tüm internet kullanıcılarına açık vaziyette.
---
Daha bunlara bir çok ek yapabilmek mümkün. Genel olarak internet dediğimiz oluşum artık tüm insanlara açık ve kolayca kendinizi gösterebilme şansı tanıyor. İnternet ünlülerimiz bile var artık... Web 3.0 bizlere neler gösterecek hep beraber göreceğiz. Umarım Google tüm internete ambargo koymaz :)
Kayıtlar
